موسیقی مهمترین جز هنر هفتگانه است

همانطور که می‌دانید موسیقی در میان هنرهای هفتگانه جزء اولین و مهم ترین آن هاست. دنیای موسیقی دنیای بسیار شگرف و عمیق است که در آن احساسات و بیان از طریق صوت و آوا منتقل می شوند.

 

 

از تاثیرات قدرتمند موسیقی بر ذهن و جان انسان ها هرچه بگوییم کم است. هر چند که در دوره هایی از تاریخ با موسیقی و عملکرد آن مخالفت و در مواردی مبارزه شده است. اما این هنر جذاب و روح نواز راه خود را پیدا کرده و امروزه جایگاهی ویژه در دنیای هنر و زندگی انسان ها دارد. پس از گذشت یک دوره سیاه از موسیقی ایران، هنرمندان و اهالی موسیقی با اشتیاق فراوان شروع به جمع آوری موسیقی ایرانی کردند. اساتید موسیقی اصفهان در این زمینه بسیار خوش درخشیدند. در ادامه قصد داریم کمی در رابطه با مکتب موسیقی اصفهان صحبت کرده و به معرفی موسیقی دانان اصفهانی بپردازیم.

 

آنچه در رابطه با موسیقی نمی دانید

 

هنر موسیقی با روح و جان ما در هم آمیخته است. تاثیرات موسیقی آنچنان جنبه های مختلف زندگی ما را در بر گرفته که نمی توان این روزها دنیای بدون موسیقی را متصور شد. موسیقی چه از نظر فردی و چه از نظر جمعی فواید و مزایای بسیار زیادی دارد. موسیقی با بند بند وجود ما گره خورده و به ارتباطات ما معنا می بخشد.

 

محققان بر این باورند که موسیقی از دوران اجداد ما وجود داشته و به برقراری ارتباطات کمک بسیار زیادی کرده است. می توان گفت یکی از مهم ترین و موثرترین عملکردهای موسیقی، تقویت ارتباطات اجتماعی و ایجاد نوعی وحدت و انسجام است. بله موسیقی قدرتمندتر از آن چیزی است که شما فکرش را می کنید. موسیقی می تواند به اتحاد جوامع بشری کمک کند. از فواید و تاثیرات جالب توجه موسیقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

قدرت عملکرد مغز و افزایش تمرکز

تقویت حافظه

بهبود روابط انسانی

کاهش اضطراب و استرس

افزایش آرامش

درمان افسردگی و انزوا

افزایش امید و انگیزه

افزایش تحمل و تاب آوری

از بین بردن حس خستگی

کمک به بهبود سلامت عمومی بدن

با وجود این مزایا کمتر کسی است که برای بهبود شرایط روحی و جسمی خود به سراغ موسیقی نرود. اینگونه است که مکتب های موسیقی به وجود آمدند. مکتب های موسیقی را اساتید و شخصیت‌ های برجسته می سازند. افرادی که دوره ای خاص از زندگی خود را صرف شناخت موسیقی و یادگیری تکنیک های آن کرده اند. مهد موسیقی ایران شهر اصفهان می باشد که در دوره قاجار به دلیل اینکه به عنوان پایتخت کشور شناخته می شد هنرمندان و موسیقیدانان زیادی را پرورش داد.

 

مکتب موسیقی اصفهان

 

مکتب موسیقی مجموعه ای بسیار بزرگ بوده که از گذشته تاکنون در میان قوم های مختلف ایرانی رواج داشته و یک سری ویژگی های کلی مشترک دارد. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

لحن موسیقی

سبک موسیقی

میزان صلابت و استحکام

نوع بیان شعر و…

از قدیم تاکنون سه مکتب یا سه سبک موسیقی در ایران وجود داشته اند که عبارتند از: مکتب موسیقی اصفهان، مکتب موسیقی تبریز و مکتب موسیقی تهران. در این بین، مکتب موسیقی اصفهان از نظر آوازی جزء کامل ترین مکتب های موسیقی شناخته می شود. همانطور که پیش از این اشاره کردیم اساتید و شخصیت های برجسته ای در اصفهان حضور داشتند که به ایجاد مکتب موسیقی اصفهان کمک بسیار بزرگی کردند. وجود این افراد بود که سینه به سینه پیام ها و آموزه های موسیقیایی را به نسل های آینده منتقل کرد.

 

اشاره به این نکته نیز خالی از لطف نیست که بدانید استفاده از موسیقی دستگاهی اولین بار در شهرهای اصفهان و شیراز رایج شد. در مکتب موسیقی اصفهان سبک موسیقی، ادای موسیقی و قدرت و صلابت آن برای ارائه به شنوندگان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به گفته برخی از اساتید و افراد مشهور، موسیقی اصفهان مانند فرش اصفهان ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد که آن را از دیگر سبک های موسیقی متمایز کرده است.

 

یکی از دلایل مهمی که باعث شده مکتب آوازی و موسیقی اصفهان بسیار قدرتمند و متفاوت باشد، ادبیات غنی آن است. به همین دلیل معمولا موسیقی های آوازی در مکتب اصفهان بسیار پربار و با اهمیت هستند. در بخش های آتی قصد داریم با برجسته ترین اساتید مکتب موسیقی اصفهان آشنا شویم.

 

استاد سید عبدالرحیم اصفهانی

 

این استاد گرانقدر در سال ۱۲۳۲خورشیدی در محله ای از اصفهان به نام دربکوشک چشم به جهان گشود. آشنایی و تسلط کامل استاد سید عبدالرحیم اصفهانی به اصول موسیقی موجب شد تا اثرات نفیس و بی نظیری از موسیقی به سبک اصفهانی به جای گذاشته شوند. این استاد گرانقدر جزء شاخص ترین آواز خوانان اصفهانی بود که در آواز خوانی تمامی اصول و تئوری های موسیقی را رعایت می کرد.

 

استاد عبدالرحیم شناخت کامل و جامعی از موسیقی شرقی داشت و در این زمینه کسی هم پای او نبود. از جناب اصفهانی به عنوان ارباب فن و ابتکار در موسیقی یاد می کنند. ایشان را به عنوان خاتم موسیقیدانان ایرانی می شناسند. افراد زیادی به عنوان شاگرد از این استاد گرانقدر درس موسیقی و آواز خوانی فرا گرفتند که از آن جمله می توان به ادیب، میرزا علی قاری، تاج اصفهانی و… اشاره کرد. در این میان میرزا علی قاری جزء بزرگ ترین و برجسته ترین شاگردهای استاد عبدالرحیم اصفهانی بود. استاد اصفهانی در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به دیار باقی شتافت.

 

استاد میرزا علی قاری

 

همانطور که اشاره کردیم، استاد میرزا علی قاری از شاگردان بزرگ استاد عبدالرحیم اصفهانی بود که از نظر کیفیت آثار موسیقی و آوازی یک پله فراتر از دیگر شاگردان استاد اصفهانی قرار داشت. اگر بخواهیم به یک تفاوت بارز و مهم میان شاگردان استاد عبدالرحیم اصفهانی اشاره کنیم، می توانیم از نحوه آموزش آن ها به شاگردانشان صحبت کنیم.

 

استاد میرزا علی قاری به دلیل مهارت و استعداد موسیقیایی بالا، درک بسیار خوبی از آثار استاد اصفهانی داشت. ایشان ردیف ‌ها و گوشه های آوازی استاد اصفهانی را بدون ذره ‌ای تحریف یا تغییر به شاگردان خود آموزش می داد. میرزا علی قاری تنها فردی بود که از میان شاگردان استاد عبدالرحیم تا آخرین لحظات زندگی او در کنارش حضور داشت.

 

در مقابل، دیگر شاگردان استاد عبدالرحیم برای انتقال مفاهیم و اصول موسیقی به شاگردان خود دچار مشکل بوده و گوشه های آوازی را همراه با تغییرات و دستکاری هایی به دیگران منتقل می‌کردند.

 

نایب اسدالله اصفهانی

 

یکی از اساتید بزرگ مکتب موسیقی اصفهان که به خداوندگار نی معروف است، استاد نایب اسدالله اصفهانی است. در واقع اگر در مکتب موسیقی اصفهان به دنبال برجسته ‌ترین موسیقیدانان باشید، حتما به نام این استاد نیز برخورد خواهید کرد. ایشان دارای استعدادی بی نظیر و قریحه ای فوق العاده بوده و در نواختن نی رقیبی نداشتند.

 

یکی از اتفاقات جالبی که در طول دوران زندگی نایب اسدالله اصفهانی رخ داد، همراهی ایشان با ناصرالدین شاه در سفر به انگلستان بود.

 

در این سفر استاد برای ملکه وقت شروع به نی نوازی کرد. ملکه آن چنان شیفته نواختن نی شده که در وصف آن این چنین گفته است: اعتراف می کنم که این نوازنده ایرانی تنها به کمک یک چوب خشک ساده که تنها چند سوراخ بر روی آن وجود دارد، اتفاقی را رقم زد و غوغایی به پا کرد که باعث منهدم شدن ابزارهای موسیقی پیشرفته امروزی شد. استاد اسدالله اصفهانی نیز شاگردان بسیار زیادی را در عرصه موسیقی رشد و پرورش داد.

 

مهدی نوایی

 

یکی از شاگردهای استاد اسدالله اصفهانی مهدی نوایی بود که به عنوان بهترین و مستعد ترین شاگرد استاد شناخته می شد. مهدی نوایی نیز در عرصه موسیقی آثار فاخری از خود به جای گذاشت. این فرد در سال ۱۲۸۵در اصفهان چشم به جهان گشود و در سال ۱۳۲۶ از دنیا رفت استاد. حسین یاوری و حسن کسایی از بزرگ ‌ترین و موفق ‌ترین شاگردهای مهدی نوایی بودند.

 

استاد حسین یاوری

 

یکی از افرادی که در یافتن کار و گوشه های موسیقی ایرانی فعالیت‌ های چشمگیری داشت، استاد حسین یاوری بود که به عنوان نی نوازی نابینا شناخته می شد. استاد حسین یاوری به دلیل برخی از عقاید و فضایل اخلاقی تمایلی به ضبط آثار موسیقیایی خود نداشت. این فرد حتی در انتقال آموزه های خود به دیگران سخت عمل می کرد و در واقع در باب موسیقی شاگردان زیادی نداشت. اما از برجسته ترین شاگردان استاد حسین یاوری می توان به استاد عباس غازی، استاد هنرمند، استاد عباس کاظمی و آقای شیخ صراف اشاره کرد.

 

تفاوت مکتب موسیقی اصفهان و تهران

 

مکتب موسیقی تنها محدود به نوازندگی نمی شود. سبک موسیقی اصفهان در مقیاس بزرگ علاوه بر نوازندگی، آواز خوانی را نیز شامل می شود و تاکنون اساتیدی که به عنوان اشخاص برجسته مکتب موسیقی اصفهان معرفی شدند به صورت جدی در حوزه آواز خوانی نیز فعالیت می کردند. اما به گفته برخی از اساتید مجرب حوزه موسیقی، مکتب موسیقی اصفهان قدرتمندتر از مکتب موسیقی تهران عمل می کند.

 

در سبک موسیقی اصفهان اشعار و آوازها کاملاً صریح و واضح بیان می شوند. همیشه در آواز خوانی، وزن شعر رعایت می شود. حتی در مواقعی در صورت لزوم از عامل سکوت به عنوان یک عامل ترغیب کننده استفاده می شود. بسیاری از اساتید، سکوت را در مکتب اصفهان زیبا می پندارند و بر این باورند که سکوت می تواند به شکلی شنونده را ترغیب و مشتاق به شنیدن کند. در حالی که چنین موضوعی در مکتب تهران مشاهده نمی ‌شود.